Kontrola poziomu cholesterolu
Cholesterol jest to substancja tłuszczowa (lipid) występująca w organizmie człowieka, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania różnych narządów i układów. Cholesterol jest głównie produkowany w wątrobie i jelitach, ale też część jest dostarczana z pożywieniem pochodzenia zwierzęcego. Cholesterol, jako tłuszcz, nie rozpuszcza się we krwi. Dopiero po związaniu ze specjalnymi białkami (proteinami) może być przez nią transportowany. Takie kompleksy transportowe składające się z cholesterolu i białek, nazywamy lipoproteinami. Wyróżnia się ich dwa rodzaje: LDL-cholesterol (LDL z ang. Low Density Lipoprotein, lipoproteina niskiej gęstości) oraz HDL-cholesterol (HDL z ang. High Density Lipoprotein, lipoproteina wysokiej gęstości).
Całkowity poziom cholesterolu we krwi jest zależny od poziomu trzech frakcji: LDL-cholesterolu, HDL-cholesterolu i trójglicerydów.
LDL-cholesterol, zwany potocznie „złym” cholesterolem, transportuje cholesterol z wątroby do innych tkanek organizmu. Wysoki poziom LDL-cholesterolu we krwi powoduje, że nadmiar cholesterolu odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych, doprowadzając do powstania blaszek miażdżycowych, które zwężają światło tętnic i powodują niedokrwienie narządów.
HDL-cholesterol, określany jako „dobry” cholesterol, odbiera z tkanek niewykorzystany nadmiar cholesterolu i transportuje go do wątroby, gdzie zostaje przetworzony i częściowo usunięty z organizmu. Dlatego wysoki poziom HDL-cholesterolu zmniejsza ryzyko miażdżycy tętnic, a przez to ryzyko zawału serca i udaru mózgu.
Trójglicerydy to tłuszcze proste pochodzące ze spożywanych tłustych posiłków, są też wytwarzane w wątrobie. Stanowią one jeden z głównych materiałów, z których organizm czerpie energię. Magazynowane są jako materiał zapasowy w postaci tkanki tłuszczowej. Bezpośrednio po spożyciu posiłku zawierającego tłuszcze poziom trójglicerydów we krwi istotnie wzrasta.
Aby określić stężenie cholesterolu całkowitego i poszczególnych jego frakcji (LDL-cholesterolu, HDL-cholesterolu, trójglicerydów ), należy wykonać badanie krwi zwane lipidogramem.
Lipidogram służy do oceny ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych tzn. pozwala określić jaka jest możliwość wystąpienia zawału, udaru, czy też ryzyko rozwoju miażdżycy. Takie przesiewowe badanie u osób zdrowych należy wykonać po 20. roku życia, a następnie co 5 lat. U pacjentów z czynnikami ryzyka miażdżycy lipidogram wykonuje się co rok.
Oznaczenie poziomu frakcji lipidów we krwi jest konieczne u osób ze współistniejącymi innymi czynnikami ryzyka (innymi przyczynami) miażdżycy, czyli u pacjentów:
- z cukrzycą,
- z rozpoznaną chorobą wieńcową,
- z nadciśnieniem tętniczym,
- palących papierosy,
- z nadwagą i otyłością,
- z miażdżycą w wywiadzie rodzinnym,
- z przewlekłą chorobą zapalną,
- z przewlekłą chorobą nerek.
Aby wyniki lipidogramu odzwierciedlały stan faktyczny, do badania należy się przygotować. Badanie krwi należy wykonać na czczo, po minimum 12 godzinach od ostatniego posiłku. Dodatkowo zaleca się unikanie tłustych, obfitych posiłków i alkoholu na kilka dni przed badaniem.
W zależności od płci, wieku i współwystępowania różnych czynników ryzyka, jako prawidłowe są akceptowane różne wartości oznaczeń w lipidogramie. W leczeniu zaburzeń gospodarki lipidowej wartości lipidogramu, które chcemy osiągnąć zależą od całkowitego ryzyka miażdżycy – tzn. występowania innych niż hiperlipidemia (zbyt wysoki poziom lipidów we krwi) czynników ryzyka. Tymi czynnikami ryzyka są nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, niski poziom HDL, miażdżyca w wywiadzie rodzinnym, wiek kobiet powyżej 65 lat, a mężczyzn powyżej 55 lat.
Najważniejszym celem w leczeniu hiperlipidemii jest osiągnięcie odpowiednich wartości LDL-cholesterolu. Zalecane docelowe jego wartości przedstawiają się następująco:
- < 3 mmol/l (115 mg/dl) u osób z niskim ryzykiem wystąpienia miażdżycy (z maksymalnie jednym czynnikiem ryzyka),
- < 2,5 mmol/l (100 mg/dl) u osób z grupy wysokiego ryzyka (co najmniej dwa czynniki ryzyka lub z cukrzycą),
- < 1,8 mmol/l (75 mg/dl) u osób z grupy bardzo wysokiego ryzyka (rozpoznana miażdżyca, przebyty zawał serca, udar mózgu).
Zalecane wartości HDL-cholesterolu to dla kobiet < 1,3 mmol/l (50 mg/dl), a dla mężczyzn < 1,03 mmol/l (40 mg/dl). Zalecane wartości trójglicerydów to < 1,7 mmol/l (150 mg/dl).
Podstawą leczenia hipercholesterolemii (zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi) są zdrowa dieta i zmiana stylu życia. Jeżeli zmiana stylu życia i dieta stosowane przez co najmniej 12 tygodni nie obniżyły wystarczająco poziomu cholesterolu lub pacjent ma rozpoznaną miażdżycę, miał zawał serca lub udar mózgu (czyli jesteś w grupie bardzo dużego ryzyka), to należy włączyć do terapii leki obniżające poziom cholesterolu. Osoby po zawale serca, udarze mózgu, z cukrzycą powinny z wielką starannością przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących sposobu przyjmowania leków obniżających poziom cholesterolu. Należy również pamiętać, że obniżenie wartości cholesterolu nie zwalnia ze stosowania tych leków, a ich przyjmowanie nie zastępuje modyfikacji stylu życia i stosowania diety.
Osoba z niskim poziomem cholesterolu też może mieć miażdżycę, zawał serca czy udar mózgu. Wysoki poziom cholesterolu we krwi to jeden z wielu czynników ryzyka miażdżycy. Nawet przy niskich wartościach cholesterolu, może wystąpić miażdżyca wywołana przez inne czynniki i wtedy ryzyko chorób układu krążenia może być wysokie.
Oto czynniki ryzyka, które przy prawidłowych wartościach cholesterolu zwiększają zagrożenie miażdżycą:
- cukrzyca,
- nadciśnienie tętnicze,
- palenie papierosów,
- nadwaga i otyłość,
- miażdżyca w wywiadzie rodzinnym,
- przewlekła choroba zapalna,
- przewleka choroba nerek,
- mała aktywność fizyczna.
Kontroluj poziom cholesterolu i trójglicerydów, aby uniknąć zawału, udaru i miażdżycy.
Gdy masz wysoki cholesterol to podstawą leczenia są zdrowa dieta i zmiana stylu życia:
- Urozmaicaj swoją dietę, ale pamiętaj o zapobieganiu nadwadze i otyłości.
- Spożywaj warzywa, owoce, rośliny strączkowe, pełnoziarniste płatki i chleb, jedz tłuste ryby.
- Tłuszcze zwierzęce zastąp tłuszczami pochodzącymi z roślin.
- Zredukuj spożycie soli
- Pamiętaj! Wiele przetworzonych i gotowych dań, w tym chleb, jest bogatych w sól.
- Zredukuj spożycie napojów i pokarmów z dodatkiem cukru.
- Ogranicz spożycie alkoholu, a jeśli masz wysoki poziom trójglicerydów, to należy powstrzymać się od picia alkoholu.
- Nie pal i ogranicz ekspozycję na dym tytoniowy.
- Bądź aktywny fizycznie!